Verkondiging 25 september 2022
door pastor Marga Berkhout-Middel

Beste mensen, ik wil beginnen met een vraag aan u. Wie van ons is er in Diemen geboren? Echt in Diemen geboren? Wie van ons is in NL geboren? Wie is elders op de wereld geboren?

Amsterdam verschijnt voor het eerst in de geschreven geschiedenis in 1275 als graaf Floris V de mensen die bij de dam in de Amstel wonen, vrije vaart verleent over de Hollandse wateren. Diemen is zelfs nog iets ouder.
De Amsterdamse economie dreef op bier en haring. De stad verwierf in 1323 het alleenrecht op de invoer van bier uit Hamburg. De stad kreeg hierdoor een belangrijk handelsmonopolie in Holland. Van oudsher was de haringhandel in handen geweest van de Oostzeelanden. Maar doordat de haringen hun paartijd gingen doorbrengen in de Noordzee in plaats van de Oostzee, kreeg Amsterdam de kans zich hierin te mengen. Bovendien werd in die tijd het haringkaken uitgevonden om de vis langer vers te houden. Hierdoor konden de vissers meer vis vangen en dus meer winst maken.
Diemen was in die tijd een dorp waar mensen het vooral moesten hebben van de landbouw.

De staatkundige eenheid van de Nederlanden, ruwweg het huidige Beneluxgebied, werd in 1543 tot stand gebracht door Karel V. Het zwaartepunt van de nieuwe staat lag in het zuiden. Brussel was de hoofdstad. Amsterdam werd belangrijk in de Nederlanden door zijn status als handelscentrum. De stad importeerde hout en graan maar ook ijzererts, pelzen en kabeljauw. Het zout, waarmee de kabeljauw werd ingemaakt, kwam uit Portugal. Amsterdam werd hierdoor een markt waar noordelijke en zuidelijke producten werden opgeslagen, bewerkt en verkocht.
Door de economische bloei groeide Amsterdam uit tot de grootste stad van Holland.
Aan het eind van de vijftiende eeuw ondernamen Portugezen en Spanjaarden grote ontdekkingsreizen naar Amerika en Indië. Holland raakte betrokken bij de handel in koloniale waren. In eerste instantie door in Lissabon goederen op te halen en die verder te verhandelen. Om over de handel in slaven maar niet te spreken.
Door de inlijving van Portugal door Spanje werden de Noord-Nederlanders gedwongen zelf met handelsvloten over de wereldzeeën naar Indië, nu Indonesië, te gaan.
Vanuit Amsterdam werden de eerste tochten naar Indië ondernomen. Deze waren economisch gezien een gigantisch succes. Ze leverden de aandeelhouders maar liefst vierhonderd procent winst op.
Later, in 1602 ontstond de Verenigde Oost-Indische Compagnie, de VOC.
In 1621 werd de West-Indische Compagnie (WIC) opgericht. De belangrijkste gebieden die in de loop van de eeuwen door de WIC werden beheerd waren Nieuw-Nederland, Curaçao, Brazilië en Suriname.

Vanaf het begin is Amsterdam een stad met een migratie- en vluchtelingen geschiedenis. Met die lange geschiedenis is onze regio het toonbeeld van een diverse samenleving. Steeds meer mensen kwamen hier wonen, anderen vertrokken zoals veel Nederlanders die in de jaren 50 van de vorige eeuw emigreerden naar Canada, Australië en Nieuw Zeeland.
Migratie verloopt niet altijd soepel: uitsluiting van nieuwkomers zijn helaas van alle tijden.

Maar migratie brengt Amsterdam ook veel en zorgt er voor dat Amsterdam en ook wij als Diemen nu een dynamische, open, veelkleurige regio is.

Als ik denk aan migranten en vluchtelingen denk ik ook aan de hugenoten die als protestanten aan het eind zeventiende eeuw het Rooms-katholieke Frankrijk ontvluchtten en naar onze regio kwamen.
Ik denk ook aan Armeniërs. Al in de zestiende eeuw is sprake van Armeense kooplieden die zich vestigden in Amsterdam.
En ik denk aan Hongaren die hun in november 1956 halsoverkop hun land ontvluchtten nadat de Sovjet-Unie het land was binnengevallen.

Het was een vertrouwd gezicht in Amsterdam in de jaren 1930 – Chinese mannen die met een trommeltje pindakoekjes op straat stonden in een poging wat geld te verdienen. Ze waren er slecht aan toe, vermagerd en gekleed in lompen. Vaak waren het zeelieden die door de economische crisis werkeloos waren geworden. Mijn moeder wist zich dit nog te herinneren van in de tijd dat ze nog jong was.
Tussen 1946 en 1962 immigreerden zo’n vierhonderdduizend mensen uit Nederlands-Indië toen dat het onafhankelijke Indonesië werd.
En tussen 1960 en 1974 groeide de economie zo hard dat er buiten Europa een 150.000 gastarbeiders werden geworven voor de industrie.
In 1974 leidde de onafhankelijkheid van Suriname tot een immigratie van uiteindelijk een kwart miljoen mensen.
In de jaren negentig en tot nu toe kwamen er door oorlogen en hongersnoden kwamen veel mensen naar ons land die om veiligheid en bescherming vroegen.
Ik denk ook aan Jezus, die zelf met zijn ouders moest vluchten naar Egypte.
Al voor Nederland een staat was, werden de gebieden van de Nederlanden duizenden jaren lang steeds weer bevolkt door landverhuizers. Iedereen in Nederland stamt, als men maar lang genoeg in de geschiedenis teruggaat, uiteindelijk af van immigranten.
Onze regio en migratie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het is iets wat ons allemaal raakt, van expat tot gastarbeider en van student tot vluchteling.

In zijn boodschap voor vandaag, de Werelddag voor Migranten en Vluchtelingen roept Paus Franciscus alle mensen op om mee te bouwen aan “de stad van de toekomst” – het Rijk van God. Niemand mag worden uitgesloten, in het bijzonder kwetsbare mensen niet.
Ook vluchtelingen en migranten zijn een onmisbaar deel van de stad die God voor ogen heeft. Het betekent niet alleen dat ze erin mogen wonen, maar dat ze even zeer mogen meebouwen. Vluchtelingen en migranten zijn een culturele verrijking, en bieden ons de kans om visies en tradities uit te wisselen, en zo te groeien als mens. In het bijzonder kan hun enthousiasme en hun levendigheid “het kerkelijke leven van de gemeenschappen die hen verwelkomen een nieuwe impuls geven,” aldus paus Franciscus.
De Paus schrijft ook dat de aanwezigheid van migranten en vluchtelingen een grote uitdaging vormt, maar ook een gelegenheid biedt voor culturele en spirituele groei voor alle mensen. ‘Dankzij hen hebben wij de mogelijkheid de wereld en de schoonheid van haar verscheidenheid beter te leren kennen. Wij kunnen rijpen in menselijkheid en samen een groter “wij” opbouwen. In wederzijdse beschikbaarheid ontstaat ruimte voor een vruchtbare ontmoeting tussen verschillende ideeën en tradities die de geest openstellen voor nieuwe perspectieven.’
We zijn immers onderdeel van een wereldkerk wat we in NL soms lijken te vergeten.

In Nederland zijn ongeveer 1 miljoen christenen met een migratieachtergrond. Er vinden kerkdiensten plaats in meer dan 75 talen.

Deze week is het publiek bekend gemaakt dat in ons bisdom naar verwachting binnen 5 jaar zo’n 100 kerken gesloten worden, 60% van alle kerken.
We kunnen het gelaten over ons heen laten komen en bij de pakken neer gaan zitten. Maar we kunnen ook kijken waar onze kansen liggen voor de toekomst. Juist op deze Werelddag voor Migranten en Vluchtelingen.
Niemand kijkt er ondertussen nog van op als een katholieke kerk een boekhandel wordt, een klimhal of dat hij wordt afgebroken. Maar een katholieke kerk delen met andere christenen? Dat gebeurt nauwelijks. De Utrechtse Sint-Rafaëlkerk, waar veertien gemeenschappen samen kerken, bewijst hoe waardevol dat kan zijn. In het weekend is het een komen en gaan van mensen rondom de Sint-Rafaëlkerk in de Utrechtse wijk Overvecht. Op vrijdag komen de Eritrees-orthodoxen de kerk gereedmaken voor hun viering op zaterdagochtend. Op zaterdagmiddag volgen twee evangelische gemeenschappen elkaar op. De zondagochtend vieren eerst de Nederlandse en daarna de Poolse katholieken er de eucharistie. Terwijl er ’s middags een protestantse dienst plaatsvindt. De Sint-Rafaëlkerk zou zomaar uniek kunnen zijn in Nederland: maar liefst veertien verschillende christelijke gemeenschappen delen dit katholieke kerkgebouw met elkaar. Dat zijn voornamelijk migrantenkerken, maar er zijn ook Nederlandstalige gemeenschappen bij.
Ik denk dat daar onze kansen liggen voor de kerk van Diemen. Hier in onze eigen regio. Een regio waar mensen elkaar kunnen verrijken, elkaar kunnen inspireren. Waar we als christenen kunnen samenwerken en dat veel meer zouden moeten wat mij betreft.
We moeten er voor zorgen dat onze kerk niet alleen op zondagmorgen open is en gebruikt wordt en ook op zondagmiddag zo begrijp ik als ik hier wel eens langs wandel. Nee, onze kerk kan veel meer gebruikt worden.
In Amsterdam zuidoost zijn zo’n 150 migrantenkerken die samenkomen in sporthallen, in zaaltjes of parkeergarages. Als je daar op zondag door de wijk loopt of fietst dan hoor je mensen zingen, je ziet mensen in mooie kleding naar hun kerk gaan. Laten we onze blik veel meer richten naar buiten toe, naar medechristenen. Laten we uit onze eigen bubbel stappen en kansen benutten die er zijn voor het gebruik van onze kerk en laten wij ons bovenal spiritueel laten verrijken door mensen uit de hele wereld.
Ik wil afsluiten met een gebed van paus Franciscus dat hij uitsprak in Rome op 9 mei dit jaar:
“Heer, maak ons tot dragers van hoop, opdat waar duisternis is, uw licht heerst, en waar gelatenheid is, weer vertrouwen in de toekomst wordt geboren. Heer, maak ons tot instrument van uw gerechtigheid, opdat waar uitsluiting is, broederschap opbloeit, en waar hebzucht is, samen wordt gedeeld. Heer, maak ons tot bouwers van uw Rijk samen met migranten en vluchtelingen en alle bewoners van de wereld. Heer, maak dat wij leren hoe mooi het is allen te leven als broeders en zusters. Amen”
Moge het zo zijn. Amen.